ساز هاي قديمي

موسيقي هميشه در تاريخ نقش بسزايي داشته است و باعث علاقه مندي مردم شده است. در گذر تاريخ چه اهنگ هايي باعث عوض شدن يك جنگ شده است. در تاريخ سرزمين خودمان هم خيلي از اين اتفاقات افتاده است و مسير خيل ها عوض شده است. موسيقي هيچ وقت از ساز جدا نبوده است و هميشه اين نوازنده ها بودند كه با دستان و سازهايشان  باعث آشكار شدن يك آهنگ شده است. در ايران باستان ساز ني و چنگ هميشه جز بزم هاي پادشاهان بودند باعث گذاشتن اثر هاي زيبايي شده اند.

در اينجا مي خواهيم شما را با اندكي از تاريخچه و ساختمان يكي از قديمي ترين چنگها و نيز ساز ني آشنا كنيم.

چنگ

چنگ بيش از 4000 سال پيش ، يعني پيش از تمدن ايلام، در بين النهرين (جنوب عراق امروزي) نواخته مي شده است. موسيقي يكي از جنبه هاي مهم بسياري از مناسبت هاي جشن و آيين در بين النهرين باستان بود. اين چنگ فاخر از  نقره و سنگ آهك قرمز  تزئين شده است. قاب ، تيونرها و تارها با قطعات چوبي قديمي مرمت شده اند. تصاوير تزئين شده زير سر گاو ، شيرها و گوزن هايي را نشان مي دهد .

 چنگ نقره اي مربوط به 2600 سال پيش از ميلاد. گورستان سلطنتي اور مربوط به تمدن ايلامي كه بعداً در ايران بزرگ جاي گرفت و در حال حاضر در جنوب عراق قرار دارد.

ني

ساز ني، با توجه به اينكه با حداقل امكانات بوجود مي آمده، به عنوان يكي از كهن ترين سازها به شمار مي رود. يافتن اينكه كدام تمدن يا كدام منطقه صاحب اوليه آن بوده كاري دشوار و البته تخصصي است. اين ساز به هر منطقه اي كه وارد شده، مردمانش آن را به عادات و سنتهاي خود آغشته كرده اند و آن را در بين خود پذيرفته اند. به اين ترتيب ديده مي شود كه اين ساز در ميان اقوام تمدن هاي مختلف، شكل و شمايل و در نتيجه صدايي متفاوت دارد.

شكل ساز:

ني در كتاب سازشناسي ايراني (نوشته ارفع اطرايي و محمدرضا درويشي) اينطور تعريف شده:

"ني، از سازهاي بادي كهن و از جنس گياه ني است كه طول آن از شش گره و هفت بند تشكيل شده و به همين دليل آن را "ني هفت بند" مي گويند. هنگام نواختن، هوا از دهانه ي ني وارد مي شود و با انگشت گذاري بر سوراخ ها و با تغيير فشار هوا، صداهاي مختلف به وجود مي آيند. نوازنده، ني را بصورت عمودي در دست مي گيرد و دهانه ي آن را بين دو دندان جلو و يا بين لب ها قرار مي دهد و در آن مي دمد. بخش زيادي از هواي دميده شده، از سوراخهاي باز ني خرج مي شود و نوازنده با انگشتهاي هر دو دست، سوراخ ها را باز و بسته ميكند. ممكن است نوازنده هنگام نواختن دست راست را بالاي دست چپ قرار دهد و برعكس. هنگام ساختن ني، روي گره ها را با نوار مي پوشانند و بر سر دهانه و انتهاي ني لوله ي استوانه اي كوتاهي به طول تقريبي ۷ سانتي متر و هم قطر ضخامت ني، از فلز برنج قرار مي دهند. طول ني حدود ۳۰ تا ۶۵ سانتي متر و قطر آن حدود 1.5 تا ۳ سانتي متر است و تعداد ۵ سوراخ در طرف جلو و يك سوراخ در قسمت عقب ني ايجاد مي كنند. هرچه لوله ي ساز باريكتر و كوتاه تر باشد صداي آن زير تر است و برعكس. ني در اندازه هاي مختلف تهيه مي شود و ساز تكنوازي است و نمي توان آن را كوك كرد. بدنه ي اصلي اين ساز چون در طبيعت رشد مي كند، دو ني كاملا از هر جهت همسان، كمتر به دست مي آيد و به همين دليل، با انتخاب طول و قطر آن، از هر پرده اي مي توان ني داشت.

وسعت

وسعت معمول صداي ني حدود دو اكتاو و نيم است. مثال هاي زير براي ني منطبق با دياپازون است كه به طور طبيعي فاقد صداي «سي» روي خط سوم حامل است. وسعت ني به چهار منطقه ي صوتي، شامل صداي بم و بم نرم، صداي اوج، صداي غيث، و صداي ذيل (پس غيث) تقسيم مي شود.

سخن پاياني:

يكي از فرزندان ني، ساز فلوت است. اين ساز به مرور زمان و با تغييراتي كه در ساختار سازهاي ني چوبي داده شد، تبديل به فلوت امروزي با كليد ها و جنسي متفاوت شد و در نتيجه صدايي متفاوت از ني ايجاد مي كند كه مي توان گفت صدايي به همان زيبايي و نيز مستقل از ني دارد. آيا نواختن اين سازها را آموخته ايد؟

 پيشنهاد مي كنيم در كلاسهاي ني و فلوت ماژورين شركت كرده و نواختن اين سازهاي گوش نواز را با ما تجربه كنيد.